วิธีการคัดกรองภาวะซึมเศร้าและสมองเสื่อมโดย อสม. และบุคลการทางการแพทย์

วิธีการคัดกรองภาวะซึมเศร้าและสมองเสื่อมโดย อสม. และบุคลการทางการแพทย์ ปัญหาสุขภาพจิตที่พบในผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุกลุ่มติดสังคมมักพบปัญหา เครียดเนื่องจากโรคทางกายแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง การสูญเสียอาชีพการงาน มีเสียชีวิตของบุคคลอันเป็นที่รัก ความเหงาโดดเดี่ยวเนื่องจากการขาดคนดูแล และไม่มีศักดิ์ศรีเนื่องจากต้องเป็นภาระของลูกหลาน ถ้าไม่ได้รับการแก้ไขจะทำให้เกิดการแยกตัว เบื่อหน่าย ท้อแท้ ไม่มีความสุข ซึมเศร้า ผู้สูงอายุกลุ่มติดบ้านและติดเตียง จะมีปัญหาเรื่องสุขภาพร่างกาย ความรู้สึกเป็นภาระ ไม่มีคุณค่าในตัวเอง สูญเสียอัตมโนทัศน์ที่ดีต่อตนเอง เสี่ยงต่อการเกิดภาวะซึมเศร้า และนำสู่การฆ่าตัวตาย ระบบการดูแลผู้สูงอายุทางสุขภาพจิตจะจำแนกตามศักยภาพของผู้สูงอายุ - กลุ่มติดสังคม เน้นการส่งเสริมสุขภาพจิต ป้องกันปัญหาสุขภาพจิต ด้วยการฝึก neurobic exercise การฝึกควบคุมอารมณ์ ฝึกการผ่อนคลาย (กรมสุขภาพจิต) การดูแลสุขภาพร่างกาย เน้นการออกกำลังกาย และอาหาร (โดยกรมอนามัย) - กลุ่มติดบ้าน/ติดเตียง เน้นการเฝ้าระวังภาวะซึมเศร้า / ฆ่าตัวตาย ส่วนการดูแลผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพ (โดยกรมการแพทย์และกรมอนามัย) การขับเคลื่อนชุมชน และเน้นกิจกรรมที่ชุมชนมีส่วนร่วมในการป้องกันปัญหาสุขภาพจิตผู้สูงอายุ ดึง helper ในชุมชนเข้ามาช่วยในการเฝ้าระวังและช่วยเหลือฟื้นฟูสุขภาพจิตผู้สูงอายุ จะผ่านบทบาทความเข้มแข็งของ อสม และกรมสุขภาพจิตมีชุดเครื่องมือเพื่อประเมิน/คัดกรองภาวะสุขภาพจิตผู้สูงอายุ โดย อสม. สามารถใช้แบบคัดกรองง่ายๆดังนี้ - แบบคัดกรองภาวะซึมเศร้า 2Q - แบบคัดกรองภาวะสมองเสื่อม เมื่อสงสัยหรือพบความผิดปกติก็จะส่งต่อ เพื่อเข้าสู่ระบบการประเมินและรักษา - แบบคัดกรองภาวะซึมเศร้า 9 Q สำหรับบุคลากรทางการแพทย์ เนื้อหาองค์ความรู้เรื่องการคัดกรองภาวะซึมเศร้าในชุมชนโดย อสม. /บุคลากรทางการแพทย์ การค้นหาผู้ป่วยโรคซึมเศร้าจะประกอบด้วย 2 ขั้นตอน ขั้นตอนที่ 1 การคัดกรองโรคซึมเศร้า ขั้นตอนที่ 2 การประเมินโรคซึมเศร้า ขึ้นตอนที่ 1 การคัดกรองโรคซึมเศร้า การคัดกรองหาผู้ที่มีแนวโน้มที่จะป่วยโรคซึมเศร้ามี 2 ระดับได้แก่ 1. การคัดกรองในผู้สูงอายุทั่วไป 2. การคัดกรองในกลุ่มเสี่ยง หรือมีแนวโน้มที่จะป่วยเป็นโรคซึมเศร้า เช่น ผู้สูงอายุที่มีโรคเรื้อรัง มีอาการซึมเศร้าชัดเจน ผ่านการสูญเสียที่รุนแรงมาไม่นาน หรือมีปัญหาสุรายาเสพติด 1. แนวทางการคัดกรองโรคซึมเศร้า เครื่องมือ แบบคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วย 2 คำถาม (2Q) วัตถุประสงค์ ใช้ค้นหาผู้ที่มีแนวโน้มหรือเสี่ยงต่อการป่วยเป็นโรคซึมเศร้า กลุ่มเป้าหมาย ผู้สูงอายุในชุมชนหรือกลุ่มเสี่ยง ผู้ใช้ อสม. หรือบุคลากรใน รพ.สต./ รพ. ขั้นตอนการใช้ 1. ชี้แจงการคัดกรองโรคซึมเศร้าให้กับกลุ่มเป้าหมายเพื่อขอความร่วมมือและสร้างความเข้าใจความสำคัญของการคัดกรอง 2. กรณีที่ผู้สูงอายุอนุญาต ให้ใช้แบบคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วย 2 Q เน้นการถามถึงอาการที่เกิดขึ้นในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมาจนถึงวันที่สอบถาม 3. ในขณะที่ถามหากผู้ถามไม่เข้าใจ ให้ถามซ้ำ ไม่ควรอธิบายหรือขยายความเพิ่ม ควรถามซ้ำจนกว่าผู้ถูกถามได้ตอบตามความเข้าใจของเขาเอง 4. เมื่อได้คำตอบให้แปรผลดังนี้ - ถ้าคำตอบ “ไม่มี” ทั้ง 2 คำถาม ถือว่า ปกติ ไม่เป็นโรคซึมเศร้า - ถ้าคำตอบ “มี” ข้อใดข้อหนึ่งหรือทั้ง 2 ข้อคำถาม หมายถึง ผลการคัดกรองเป็นบวก คือเป็นผู้มีความเสี่ยงหรือมีแนวโน้มที่จะเป็นโรคซึมเศร้า ให้แจ้งผลอย่างตรงไปตรงมาด้วยภาษาที่เข้าใจง่าย เช่น “ผลการคัดกรองพบว่า คุณมีแนวโน้มที่จะป่วยด้วยโรคซึมเศร้า แต่ยังไม่สามารถบอกได้ว่าคุณเป็นโรคซึมเศร้าหรือไม่ และอาการซึมเศร้ามีความรุนแรงระดับใด ต้องประเมินด้วย 9Q จึงจะรู้ชัดเจน” และแนะนำความรู้เรื่องโรคซึมเศร้า แล้วแนะนำให้รับประเมินด้วยแบบประเมินโรคซึมเศร้า 9Q ซึ่งต้องคัดกรองโดยบุคลากรทางการแพทย์ เพื่อให้การดูแลช่วยเหลือต่อไป ทั้งนี้ให้ อสม. บันทึกและส่งรายชื่อ ผู้ที่ได้รับผลการคัดกรองนั้นไปยังบุคลากรสาธารณสุข ใกล้บ้านเพื่อประเมินซ้ำอีกครั้งหนึ่ง กรณีที่ผู้สูงอายุมีแนวโน้มจะไม่ไปรับการประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q ตามที่แนะนำ ให้แจ้งกับบุคลากรสาธารณสุขโดยตรงเพื่อติดตามให้ได้รับการประเมินต่อไป และผู้สูงอายุควรได้รับการประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q ภายใน 2 สัปดาห์ ไม่เกิน 3 เดือน” แบบคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วย 2Q คำถาม ข้อคำถาม มี ไม่มี 1 ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมารวมวันนี้ท่านรู้สึก - หดหู่ เศร้า หรือท้อแท้สิ้นหวังหรือไม่ 2 ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมารวมวันนี้ท่านรู้สึก - เบื่อ ทำอะไรก็ไม่เพลิดเพลินหรือไม่ ผู้ที่ได้ผลเป็นบวกจากการคัดกรองคือผู้ที่มีแนวโน้มจะป่วยเป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการวินิจฉัยและประเมินความรุนแรงของอาการซึมเศร้าเพื่อให้การดูแลช่วยเหลืออย่างมีประสิทธิภาพรวมทั้งการประเมินแนวโน้มการฆ่าตัวตายด้วย เนื่องจากผู้สูงอายุที่มีโรคซึมเศร้าจะมีอัตราการฆ่าตัวตายสูง ในการประเมินความรุนแรงของอาการซึมเศร้าในระบบดูแลเฝ้าระวังนั้น จะอาศัยเครื่องมือการประเมินลำดับถัดไปคือ การประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q และแบบประเมินการฆ่าตัวตายด้วย 8Q เพื่อให้มีความถูกต้องและเกิดประสิทธิภาพในการใช้เครื่องมือควรจะดำเนินการประเมินไปพร้อมๆกับการให้สุขภาพจิตศึกษาที่ถูกต้อง ขั้นตอนที่ 2 การประเมินโรคซึมเศร้า แนวทางการประเมินโรคซึมเศร้า เครื่องมือ แบบประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9 คำถาม (9Q) วัตถุประสงค์ ช่วยการวินิจฉัยและใช้ประเมินจำแนกความรุนแรง กลุ่มเป้าหมาย ผู้สูงอายุในชุมชนและกลุ่มเสียงที่มีผลบวกจากการคัดกรองโรคซึมเศร้าด้วย 2 Q ผู้ใช้ พยาบาล / แพทย์ ขั้นตอนการใช้ 1. ชี้แจงที่มาและความสำคัญในการค้นหาผู้ป่วยโรคซึมเศร้าให้กับประชาชนกลุ่มเป้าหมายเพื่อขอความร่วมมือ ดังตัวอย่างการชี้แจง “สำนักงานสาธารณสุขจังหวัด...ร่วมกับโรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์ ได้เห็นความสำคัญของการเจ็บป่วยทางสุขภาพจิต โดยเฉพาะโรคซึมเศร้าและการฆ่าตัวตาย ซึ่งเป็นโรคที่สามารถป้องกันได้และรักษาหายได้ ถ้าหากมีการป้องกัน และดูแลรักษาอย่างถูกต้อง และในการคัดกรองโรคซึมเศร้าที่ผ่านมา ท่านเป็นผู้ที่มีแนวโน้มป่วยเป็นโรคซึมเศร้า หรือเสี่ยงต่อการป่วยเป็นโรคซึมเศร้า จึงขออนุญาตทำการประเมินโรคซึมเศร้าอีกครั้งเพื่อเป็นการบ่งชี้ที่ชัดเจนขึ้นว่าท่านป่วยเป็นโรคซึมเศร้าหรือไม่และอาการรุนแรงมากน้อยเพียงใดด้วยแบบประเมินโรคซึมเศร้า 9 คำถาม ถ้าหากไม่อนุญาตก็จะไม่มีผลใดต่อการดูแลรักษาสุขภาพของท่าน ถ้าหากอนุญาตเราจะทำการสัมภาษณ์ ต่อไป” 2. กรณีที่ได้รับการอนุญาตให้ประเมิน ควรแจ้งผลการคัดกรองโรคซึมเศร้าให้ทราบก่อน และใช้ทักษะการให้ข้อมูล โดยทวนสอบความเข้าใจเรื่องโรคซึมเศร้าและเมื่อพบว่า มีส่วนที่ผู้ป่วยไม่รู้หรือเข้าใจไม่ถูกต้องจึงให้ข้อมูลที่ถูกต้องเพิ่มเติม 3. อธิบายให้ทราบถึงการประเมินด้วย 9Q เช่น แนวคำถาม การตอบเน้นให้ตอบตามความเป็นจริง แนวทางการแปรผลและประโยชน์ที่จะได้รับจากการประเมิน 4. เมื่อเกิดความเข้าใจตรงกันและเห็นประโยชน์แล้ว ให้ถามด้วยแบบประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q “9Q เน้นการถามเพื่อค้นหาอาการที่มีในระยะ 2 สัปดาห์ที่ผ่านมาจนถึงวันนี้ที่สอบถาม” 5. ให้ถามด้วยภาษาอีสานและใช้สำเนียงอีสานในเบื้องต้น หากไม่เข้าใจภาษาอีสานจึงเปลี่ยนเป็นการถามด้วยภาษากลาง ตามด้วยอย่างพยายามให้ได้คำตอบทุกข้อ ในขณะที่ถาม/ประเมิน ถ้าผู้ถูกถามไม่เข้าใจให้ถามซ้ำ ไม่ควรอธิบายหรือขยายตามเพิ่ม ให้ถามซ้ำจนกว่าผู้ถูกถามจะตอบตามความเข้าใจของเขาเอง 6. รวบคะแนน แล้วแปรผลตามตารางแปรผล 7. แจ้งผลการประเมินโรคซึมเศร้าตามขั้นตอนดังต่อไปนี้ 7.1 ประเมินความคาดหวังของผู้รับบริการต่อผลการตรวจประเมินด้วย 9Q และความเข้าใจผลการประเมิน ตัวอย่าง เช่น “จากที่เราคุยกัน คุณคิดว่า คุณมีโอกาสที่จะเป็นโรคซึมเศร้ามั๊ย” “คุณคิดว่า ผลการประเมินจะเป็นอย่างไร” “ถ้าผลเป็นบวกหมายถึงอะไร” และ “คุณคิดว่าจะทำอย่างไรถ้าผลเป็นบวก” 7.2 แจ้งผลการประเมินอย่างตรงไปตรงมา ด้วยภาษาที่เข้าใจง่าย ยึดหลักการสื่อสารทางบวกเพื่อแจ้งข่าวร้าย เช่น “จากการคัดกรองด้วย 2Qพบว่า คุณมีโอกาสเป็นโรคซึมเศร้า ซึ่งเราได้พูดกัน ในเบื้องต้น ซึ่งคุณก็เข้าใจแล้วว่าโรคซึมเศร้ามีอาการอย่างไรและเมื่อมีอาการก็ควรได้รับการรักษาอย่างถูกต้องแต่เนิ่น ๆ เพื่อป้องกันการป่วยเรื้อรัง เราจึงมีการประเมินต่อด้วย 9Q และผลการประเมินพบว่า คุณมีอาการของโรคซึมเศร้าอยู่ในระดับ... ซึ่งโรคซึมเศร้าสามารถรักษาได้” 7.3 แสดงความใส่ใจในความรู้สึกของผู้รับบริการ และตรวจสอบความเข้าใจพร้อมทั้งให้ข้อมูลที่ถูกต้อง 7.4 กรณีทีมีผลเป็นลบหรือคะแนนรวม <7 ให้สุขภาพจิตศึกษาโดยการทวนสอบความถูกต้องและพอเพียงในความรู้ เรื่องโรคซึมเศร้าแล้วเพิ่มเติมในส่วนขาดหรือไม่ถูกต้องอาจมอบเอกสารหรือแนะนำเทคโนโลยีสำหรับส่งเสริมสุขภาพจิตและควรประเมินด้วยว่ามีปัญหาด้านสังคมจิตใจหรือไม่ ถ้ามีควรได้รับการให้การปรึกษาเพื่อแก้ไขปัญหาดังกล่าว 7.5 ในรายที่ได้ผลบวก หรือมีคะแนนตั้งแต่ ≥ 7 ขึ้นไป ควรประเมินการฆ่าตัวตายด้วยแบบประเมินการฆ่าตัวตาย 8Q ทุกราย แล้วจึงส่งพบแพทย์เพื่อให้การวินิจฉัย จากนั้นให้การดูแลรักษาตามแนวทางการดูแลช่วยเหลือผู้ป่วยโรคซึมเศร้าตามความรุนแรงของอาการ อาจมอบหนังสือที่มีความรู้เรื่องโรคซึมเศร้าและการปฏิบัติตัว หรือแนะนำเทคโนโลยีสำหรับลดอาการซึมเศร้าด้วยตัวเอง 8. ในรายที่มีผลบวกและได้รับการประเมินที่สถานีอนามัยหรือศูนย์สุขภาพชุมชนที่ไม่มีแพทย์ประจำต้องส่งต่อผู้ป่วยไปรับการตรวจประเมินเพิ่มเติมและวินิจฉัยจากแพทย์ที่โรงพยาบาลชุมชนหรือโรงพยาบาลทั่วไป และให้สอบถามวันเวลาที่สะดวกไปรับการรักษาต่อ รพช. หรือ รพท. ใกล้บ้าน ซึ่งไม่ควรเนิ่นนานหากผู้ป่วยไม่ยอมไปรับการรักษาควรติดตามประเมินของอาการด้วยแบบประเมิน 9Q เป็นระยะ พร้อมทั้งหาทางให้ผู้ป่วยได้เข้ารับการรักษาที่ถูกต้อง แบบประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q ภาษากลาง ในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา รวมทั้งวันนี้ ท่านมีอาการเหล่านี้บ่อยแค่ไหน ภาษาอีสาน ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมารวมเมื่อนี้ เจ้ามีอาการมูนี่ดู๋ชำได๋ ไม่มีเลย (บ่เคยมี บ่เคยเป็น) เป็นบางวัน (เป็นลางเทือ) 1-7 วัน เป็นบ่อย (เป็นดู๋) > 7 วัน เป็นทุกวัน (เป็นชุมื่อ) 1. เบื่อ ไม่สนใจอยากทำอะไร บ่อยากเฮ็ดหยัง บ่สนใจเฮ็ดหยัง 0 1 2 3 2. ไม่สบายใจ ซึมเศร้า ท้อแท้ บ่ม่วนบ่ชื่น เซ็ง หงอย 0 1 2 3 3. หลับยาก หรือหลับๆ ตื่นๆ หรือหลับมากไป นอนบ่หลับ หรือหลับๆ ตื่นๆ หรือนอนบ่อยากลุก 0 1 2 3 4. เหนื่อยง่าย หรือ ไม่ค่อยมีแรง เมื่อย บ่มีแฮง 0 1 2 3 5. เบื่ออาหาร หรือ กินมากเกินไป บ่อยากเข่า บ่อยากน่าม หรือกินหลายโพด 0 1 2 3 6. รู้สึกไม่ดีกับตัวเอง คิดว่า ตัวเองล้มเหลวหรือทำให้ตนเองหรือครอบครัวผิดหวัง คึดว่าเจ้าของบ่ดี 0 1 2 3 7. สมาธิไม่ดีเวลาทำอะไร เช่น ดูโทรทัศน์ ฟังวิทยุ หรือทำงานที่ต้องใช้ความตั้งใจ คึดหยังกะบ่ออก เฮ็ดหยังกะลืม 0 1 2 3 8. พูดช้า ทำอะไรช้าลงจนคนอื่นสังเกตเห็นได้ หรือกระสับกระส่าย ไม่สามารถอยู่นิ่งได้ เหมือนที่เคยเป็น เว่ากะซ่า เฮ็ดหยังกะซ่า หรือ หนหวย บ่เป็นตาอยู่ 0 1 2 3 9. คิดทำร้ายตนเอง หรือคิดว่า ถ้าตายไปคงจะดี คึดอยากตาย บ่อยากอยู่ 0 1 2 3 คะแนนรวม ตารางการแปรผลการประเมินโรคซึมเศร้าด้วย 9Q คะแนนรวม การแปรผล 7 – 12 คะแนน เป็นโรคซึมเศร้า ระดับน้อย (Major Depression, Mild) 13 – 18 คะแนน เป็นโรคซึมเศร้า ระดับปานกลาง (Major Depression, Moderate) > 19 คะแนน เป็นโรคซึมเศร้า ระดับรุนแรง (Major Depression, Severe) ข้อจำกัดในการใช้ ใช้ประเมินอาการซึมเศร้าในช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมาเท่านั้นและไม่ใช่ประเมินกับผู้ป่วยโรคจิตเวชอื่น ๆ การคัดกรองภาวะสมองเสื่อม - แบบประเมินภาวะสมองเสื่อม Mini Cog - แบบประเมินภาวะสมองเสื่อม IQ Code - แบบประเมินสมรรถภาพสมอง (MMSE) 1. แบบประเมินภาวะสมองเสื่อม Mini Cog จุดประสงค์ : เพื่อประเมินสมรรถภาพสมองของผู้สูงอายุทั่วไปที่ไม่มีปัญหาด้านการสื่อสาร กลุ่มเป้าหมาย ประชาชนกลุ่มเสี่ยง /ผู้สูงอายุ ทั่วไปที่ไม่มีปัญหาด้านการสื่อสาร ผู้ใช้ ประชาชนประเมินตนเอง / อาสาสมัครสาธารณสุขประเมินผู้สูงอายุที่สามารถสื่อสารได้ แบบประเมินสมรรถภาพสมอง Mini Cog แบบประเมินสมรรถภาพสมอง Mini Cog มีจุดประสงค์เพื่อคัดกรองภาวะสมองเสื่อม สำหรับผู้สูงอายุไทย ซึ่งต้องทำการสัมภาษณ์ผู้สูงอายุที่สามารถสื่อสารได้ ทั้งนี้ผู้สัมภาษณ์คืออาสาสมัครสาธารณสุข / บุคคลทั่วไป โดยให้ทำเครื่องหมาย √ ในช่องที่ตอบถูกเท่านั้น ผู้ประเมิน (อสม.) ให้ผู้สูงอายุดูภาพ รถยนต์ เสือ เก้าอี้ แล้วพูดทวนชื่อสิ่งของทั้งสามคือ รถยนต์ เสือ เก้าอี้ เพียง 1 ครั้ง และให้ผู้สูงอายุจำของ 3 สิ่งไว้ เพราะสักครู่ผู้ประเมินจะกลับมาถามใหม่ ข้อคำถาม คำตอบ ถูก ผิด 1. ให้ผู้สูงอายุคำนวณ 20 – 3 ไปเรื่อยๆ 3 ครั้ง (ในแต่ละครั้งที่ตอบถูกใช้เวลาคิดในแต่ละช่วงคำตอบไม่เกิน 1 นาที หลังจบคำถาม) ถ้าผู้สูงอายุตอบคำถามที่ 1 ไม่ได้ ให้ตั้งเลข ต่อไปคือ 17 – 3 จากนั้นให้คำนวณในครั้งต่อไป ตามลำดับ ให้ลบเลขไปเรื่อยๆ จนครบ 1 นาที 2. ให้กลับมาถามถึงสิ่งของ 3 อย่างที่ฝากให้จำในครั้งแรก (ต้องไม่ให้เห็นภาพ เพราะต้องการทดสอบเรื่องความจำของผู้สูงอายุ และต้องพูดถูกทั้ง 3 ภาพ ห้ามขาดภาพใดภาพหนึ่ง โดยอาจไม่เรียงลำดับของภาพก็ได้ จึงจะถือว่าผู้สูงอายุตอบได้ถูกต้อง) การแปลผล 1. กรณีที่ตอบถูกหมด ปกติ 2. กรณีที่ผิด 1 – 2 ข้อ อาจมีปัญหาเรื่องความจำให้ส่งต่อ รพ.สต. เพื่อประเมินด้วย MMSE ต่อไป 2. แบบประเมินภาวะสมองเสื่อม IQ Code จุดประสงค์ : เพื่อประเมินสมรรถภาพสมองของผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร กลุ่มเป้าหมาย ผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านการสื่อสาร ผู้ใช้ อาสาสมัครสาธารณสุข / บุคลกรทางการแพทย์ วิธีใช้ อาสาสมัครสาธารณสุขซักถามผู้ดูแล/ญาติ ของผู้สูงอายุ/ญาติ เมื่อพบความผิดปกติให้ส่งต่อ รพ.สต. และให้ รพ.สต. ซักถามผู้ดูแล/ญาติ ซ้ำอีกครั้ง ถ้าพบว่าผิดปกติจริง ให้บุคลากรของ รพ.สต. ประเมินสมรรถภาพสมองด้วย MMSE- Thai 2002 ต่อไป แบบประเมินภาวะสมองเสื่อม IQ Code ขอความกรุณาให้ผู้ดูแลผู้สูงอายุเปรียบเทียบความจำ สติปัญญาและความสามารถในการปฏิบัติกิจวัตร ประจำวันในแต่ละสถานการณ์ในระยะเวลา 10 ปีที่ผ่านมากับปัจจุบันของผู้สูงอายุที่ท่านดูแล และใส่ตัวเลขคะแนน ลงในช่องที่แสดงถึงระดับการเปลี่ยนแปลงว่าดีขึ้นมาก ดีขึ้นเล็กน้อย เท่าเดิม แย่ลงเล็กน้อย หรือแย่ลงมาก ตัวอย่างเช่น ถ้าเมื่อ 10 ปีก่อนผู้สูงอายุมักจำชื่อคนอื่นไม่ค่อยได้ และปัจจุบันยังคงจำไม่ค่อยได้เหมือนเดิมนั้น ให้ถือว่า “ไม่เปลี่ยนแปลง” อาการของผู้สูงอายุที่ท่านดูแล... การเปลี่ยนแปลงระหว่าง 10 ปีที่แล้วกับปัจจุบัน ดีขึ้นมาก 1 คะแนน ดีขึ้นเล็กน้อย 2 คะแนน ไม่เปลี่ยน แปลง 3 คะแนน แย่ลงเล็กน้อย 4 คะแนน แย่ลงมาก 5 คะแนน 1. ความจำในรายละเอียดของคนในครอบครัว 2. จำได้ว่าตอนนี้พักอาศัยอยู่ที่ไหน 3. ทราบเหตุการณ์ที่สำคัญในอดีต 4. ความสามารถในการปรับตัวเข้ากับการเปลี่ยนแปลงในชีวิตประจำวัน 5. สามารถเรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ทั่วๆ ไป 6. สามารถที่จะเข้าใจในสิ่งที่เกิดขึ้นพร้อมกับให้เหตุผลในสิ่งนั้นได้ 7. สามารถเดินทางไป-กลับสถานที่คุ้นเคยได้โดยลำพัง 8. สามารถทำงานที่เคยทำ วิธีคำนวณ ให้นำคะแนนในแต่ละข้อ นำมารวมกันตั้งแต่ข้อ 1 ถึงข้อ 8 แล้วนำคะแนนทั้งหมด ÷ ด้วย 8 การแปลผล (จาก Anthony F. Jorm, 2004) คะแนน อยู่ระหว่าง 3.31 – 3.38 คือ ไม่เปลี่ยนแปลง (cut of point) คะแนนมากกว่า 3.38 – 4.0 คือ มีการเปลี่ยนแปลงในทางที่แย่ลงเล็กน้อย ซึ่งควรเฝ้าระวัง คะแนนมากกว่า 4.0 – 5.0 คือ มีการเปลี่ยนแปลงในทางที่แย่ลงมาก ต้องส่งคัดกรองต่อ 3. แบบประเมินสมรรถภาพสมอง (MMSE-Thai 2002) จุดประสงค์ : เพื่อประเมินสมรรถภาพสมอง กลุ่มเป้าหมาย ประชาชนกลุ่มเสี่ยง /ผู้สูงอายุ ผู้ใช้ บุคลากรสาธารณสุขที่ผ่านการอบรมวิธีการใช้แบบประเมินสมรรถภาพสมองแล้ว/ นักจิตวิทยาคลินิก/ นักจิตวิทยา (กรุณาหารายละเอียดในคู่มือแนวทางการจัดตั้งและดำเนินการคลินิกผู้สูงอายุ สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข พิมพ์ครั้งที่ 1 โรงพิมพ์ ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด, กรกฎาคม 2548)